In gesprek met … Ravenhorst

Jurjen Ravenhorst

Tekst en fotografie: Mélanie Struik (en hier en daar een foto van internet)

Een enorm pand aan het Westeinde in Den Haag. Twee lange reeksen deurbellen, rechts van de dubbele deur, met twee keer de naam Jurjen Ravenhorst. Ik druk op beide bellen en na een poosje gaat de deur open. Met een ferme handdruk start onze ontmoeting.

Een hal vol fietsen en daarachter een groot en hoog trappenhuis mèt een galm: geen vlieg kan hier kwaad doen. Het gebouw – een oud verpleeghuis – heet De Spanjaardshof en dateert van ca. 1880. In 1982 is het gebouw gekraakt door kunstenaars en ambachtsmensen. Zij richtten toen een vereniging op die in de jaren 90 van de vorige eeuw het gebouw kocht van de gemeente. Het gebouw herbergt nu zo’n 40 verhuurde werk- en atelierruimtes.

Graficus Jurjen Ravenhorst heeft in De Spanjaardshof maar liefst twee ateliers: zijn litho-werkplaats op de eerste verdieping en een atelier op de zolderverdieping voor het schilder- en timmerwerk. Want Jurjen is een alleskunner. Naast lithografie – steendruk – houdt hij zich ook met andere vormen van druk/print bezig, zoals diep- en hoogdruk. Daarnaast verwerkt hij zijn prints bijvoorbeeld ook in schilderijen en maakt hij op basis van dit werk kleine sculpturen.

We gaan de lithografiewerkplaats in, een niet al te grote langwerpige ruimte met twee grote ramen en een enorme litho-pers, rechts tegen de muur. De ruimte heeft ook een entresol en staat verder vol met werken, grote lithostenen en gereedschap. Aan de wanden werk in allerlei formaten. Met Jurjen leunend tegen de pers, starten we ons gesprek. Mijn laptop is nog niet eens uitgepakt. Ik wil geen woord missen en tik met één vinger zijn woorden in de notitieapp op mijn mobiel, ondertussen ook fotograferend.

De litho-werkplaats … met een grote litho-pers.

Jurjen studeerde in 1982 cum laude af aan de afdeling Tekenen en Schilderen van de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag. Grafiek was hier een onderdeel van, later heette deze studierichting ‘autonome kunst’. Tijdens zijn studie hield hij zich twee jaar bezig met tekenen en schilderen, waarna hij besloot om zich in het derde jaar volledig toe te gaan leggen op grafiek. ”Ik kocht in het derde jaar een ets-pers, die ik thuis neerzette. De werkplaatsuren op de Academie gebruikte ik voor lithografie. Ik raakte aan grafiek verknocht en had twee inspirerende docenten, voor lithografie Georg Hadeler en voor etsen Auke de Vries. Ik heb met beiden nog contact, vooral met Georg.”

Na de Academie werkte Jurjen een tijdje bij de Vrije Academie in Den Haag en bij de werkplaats van Georg Hadeler. “In 1989/90 schafte ik ook een litho-pers aan die eerst bij mij thuis in de eetkamer stond. Maar toen in 1997 onze zoon werd geboren, wilde ik wonen en werken meer scheiden. Ik heb nog even onderdak gevonden bij Kunstgreep aan de Kennedylaan, maar toen kreeg mijn vrouw Ardi – ook beeldend kunstenaar – in De Spanjaardshof een atelier en ben ik hiernaar toe gekomen. Tegenwoordig heb ik hier zelfs twee ateliers, zodat ik de disciplines waar ik me mee bezig houd, kan scheiden.”

We verhuizen naar de zolderverdieping, naar dit tweede atelier dat Jurjen vooral gebruikt voor zijn schilder- en timmerwerk. Een mooie, grote en hoge open ruimte waar de steunbalken voor het dak zichtbaar zijn. Ook hier veel werk staand en aan de muur, waaronder veel nieuwe werk. En een tafel met stoel: hier kan mijn laptop open en kan er echt geschreven gaan worden.

Atelier op zolder: de schilder- en timmerwerkplaats.
Jurjen maakt thee voor de interviewer.

“Voor een litho heb je een bepaald soort kalksteen nodig, die gevoelig is voor vet. De steen kun je, wanneer je het oude beeld wegslijpt, steeds opnieuw gebruiken. Een nieuwe tekening maak je met vethoudend materiaal, inkt, verf, krijt, om het even wat, als het maar vet is. Vervolgens prepareer je de niet betekende delen van de steen met Arabische gom. Dit zorgt er voor dat deze niet betekende delen heel goed water gaan vasthouden. Was je daarna gom en tekenmateriaal weg en houd je de steen vochtig, dan kun je hem oprollen met vette drukinkt en gaan afdrukken. De geprepareerde steen neemt alleen op de vette delen inkt aan, daar waar hij vochtig is wordt de inkt afgestoten. Voor elke afdruk moet de steen opnieuw vochtig worden gemaakt en geïnkt.”

Het oudere werk met figuratie
Litho, Gemengde techniek, Hout

“Hoe ik werk? Geen idee, dat maakt kunst maken juist zo leuk: je moet het voor jezelf leuk houden, jezelf verrassen. Ik maakte altijd vrij abstract werk. Een herkenbaar element dat er dan inzat – bijvoorbeeld de vorm van een huis – maakte het werk toegankelijker. Voor mezelf werkte dat zo, dat vond ik fijn, en voor de beschouwer was dat ene element vaak ook de opening naar de abstractie. Het maakte het werk toegankelijker. Maar als je heel lang bepaald werk gemaakt hebt, wordt het verrassen steeds moeilijker. Op enig moment kom je dan tot het besef dat je aan je kernoeuvre geen plezier meer beleeft, dat je jezelf gaat herhalen.”

“Ik ben nu op een punt aangekomen in mijn werk dat ik echt weer nieuwe wegen wil inslaan vanuit een nieuwe visie en een nieuw onderwerp. Tien jaar geleden maakte ik voor het eerst kleine – nu geometrisch – abstracte werkjes. Ik hield ze lang voor mezelf. Die zijn een grotere plek in gaan nemen. Sinds twee jaar maak ik ook geen werk met ‘huizen’ meer. Je zou kunnen zeggen dat de ontwikkeling die ik de afgelopen tijd doormaakte, er een was dat ik door kreeg wat ik NIET meer wilde maken. Ik wil nu werk maken dat zo open mogelijk is, iets nieuws waar ik mijn ei in kwijt kan. Ik heb het figuratieve nu helemaal los gelaten, dat geeft mij in mijn hoofd meer ruimte en ik krijg er een moeilijk te omschreven gevoel bij: dan moet je denken aan woorden als ‘vrij’, ‘ruimte’ en ‘niet dwingend’. Al is het soms ook een worstelpartij, waarin ik de randen van de grafiek moet opzoeken: ik wil iets, dan lukt dat niet, dan verzin ik iets anders en verleg daarmee grenzen, ook van de techniek. En als dat lukt, heb ik helemaal mijn ding gedaan: dan ben ik ook klaar, heb ik er helemaal niets meer over te zeggen. De titels van mijn nieuwe werk zijn om die reden ook heel erg open, worden meer een soort aanduiding, bijvoorbeeld Tweeluik, no 1 en 2.”

Werken nieuwe stijl op het zolderatelier Litho, Acryl op paneel

“Ik krijg vaak ideeën als ik niets doe, als ik fiets of wandel op de hei, vanuit de leegte. Vooral als ik aan het zoeken ben hoe ik verder wil, ga ik zelden naar musea en galeries. Werk van anderen brengt me dan in verwarring. Met ‘inspiratie’ heb ik niet zo veel en sluit ik me graag aan bij de woorden van de Amerikaanse beeldend kunstenaar Chuck Close: “Inspiration is for amateurs, the rest of us just go to work.” Het maakt niet zoveel uit wát je maakt, het gaat vooral om hóe je het maakt. De mens schildert al tienduizenden jaren figuren en toch zijn er steeds weer mensen die dat op een vernieuwende manier doen. Gilbert en George, de twee beroemde kunstenaars verwoordden het in 2007 ook mooi in een interview naar aanleiding van hun megagrote overzichtstentoonstelling in het Tate Modern in Londen: “….en maandag beginnen we gewoon weer bij 0”. Dat is onze ‘verdoemenis’ als kunstenaar: als wij ons vak goed willen doen dan moeten we die instelling hebben. Je maakt niet altijd wat je wílt maken, je maakt wat je kúnt maken. Als je naar je atelier gaat en in de herhaling gaat, ben je leuke plaatjes aan het maken. Voor mij is het de kunst om jezelf in je werk steeds weer te vernieuwen”.

Jurjen heeft altijd goed kunnen leven van zijn werk en ondersteunt één dag in de week op de Grafische werkplaats aan de Prinsegracht mensen die iets met grafiek willen. “Van de eerste drie jaren van de financiële crisis van 2008 heb ik bijvoorbeeld niets gemerkt. Het is mijn ervaring dat de echte klap pas komt als de crisis voorbij is, dan gaan de mensen uitgestelde wensen met een prijskaartje eraan – zoals een auto – kopen en is er even geen budget meer over voor kunst. Soms heb ik een werk dat meer dan het andere werk een snaar raakt, dat hou ik dan nog even vast. Ik heb eens aan een Amerikaan over een periode van drie à vier jaar twaalf werken verkocht. Hij koos feilloos de werken uit die mijzelf het meeste deden, het meest op hun plek waren gevallen. Dat was bijzonder. Hij kocht ook het eerste geometrisch abstracte werkje.”

“Ik exposeer regelmatig op Internationale Grafiek Biennales, die zijn vaak in Oost-Europa, met soms een uitstap naar Canada en Japan. Ik vind het leuk om me te meten met de besten van de wereld en me door hen te laten uitdagen. Binnenkort ga ik weer exposeren in Delft, bij Galerie Inkt. Litho blijft voor mij de bron. Met af en toe een zijstap naar diepdruk en hoogdruk. Vandaaruit ga ik vast ook weer meer schilderachtige dingen doen en misschien ook weer objecten maken.”

In de Kunstuitleen exposeren we de hele maand 11 nieuwe werken van zijn hand. Wil je Jurjen aan het werk zien? Schrijf je dan hier in voor de demonstratie steendruk in zijn atelier, op 29 juni om 11 uur. Of bekijk het filmpje op zijn website